Dwa Oświecenia. Polacy, Żydzi i ich drogi do nowoczesności

— Z Warszawy. — O Żydach i Rolnikach. Im więcey uwag nad potrzebą organizacyi klassy ludu Izraelskiego i sposobów do uskutecznienia takowego dzieła, tem więcey Rząd przekonać się powinien o naglącey potrzebie wprowadzenia tego w exekucyią. Szkody, iakie na kray spływają przez zniszczenie nayużytecznieyszey kraiowi klassy ludu rolniczego z przyczyn posiadanych przez żydów karczem, gorzelni i szynków, są nadto ważną pobudką i interessuiącą całą powszechność, ażeby tego przedmiotu w daleką nie puszczać odwłokę. Nie widzę przyczyn czekania z tym Seymowych ustaw. Konstytucyia, którą Monarcha równie w dobroci iak i w rozległości kraiów swoich nieograniczony, Królestwu Polskiemu nadał, iest prawidłem dla Rządu, ażeby nayuboższy nawet kmiotek dobrodzieystw iey i opieki Rządu doświadczał. Gdy tedy karczmy, gorzelnie i szynki, będące w ręku żydowskim, są zgubą klassy ludu rolniczego, nie można przypuścić, ażeby baczna troskliwość Rządu kiedyżtedy skuteczney temu nie położyła tamy. Znaydą się zapewne protektorowie narodu Izraelskiego, którzy wystawiać będą, że przez oderwanie rąk od rolnictwa na utrzymanie karczem i szynków wielką kray poniesie stratę. Ktoby nie znał i nie wiedział: że w kraiu naszym wszystkie prawie maiątki maią klassę mieszkańców, którzy bez uszczerbku rolnictwa, zatrudniać się mogą szynkami, ten protektorom owym uwierzyć mógłby. Gdyby Rząd zawsze przedstawieniom podobnym i skargom nadstawiał ucha, nie mielibyśmy ani dróg poprawionych, ani innych w kraiu zaprowadzonych porządków. Każda nowość ma pozor uciążliwości, wszystkie iednak te przykrości prędko się zapominaią, a zaprowadzony w kraiu porządek trwa wiecznie i ściąga uwielbienie Rządu. Wypada zatem, że i zamiar odebrania z rąk Żydowskich karczem, gorzelni i szynków, chociaż spotyka się zawsze z ważnemi przeszkodami, raz przedsięwziąć i uskutecznić należy, tak dla dobra kraiowego i zaszczytu Rządu, iako też dla pokazania ościennym kraiom, że wykonanie tego nie tak iest trudne iak ie wszędzie wystawuią. A że Konstytucyia Królestwa Polskiego, zapewnia wszystkim mieszkańcom tey ziemi bez różnicy stanu i wiary bezpieczeństwo osób i własności, zatem i lud Izraelski niepowinien bydź pozbawiony opieki Rządowey. Gdy nagłe odebranie im szynków pozbawiłoby wielu sposobu do życia, przeto byłoby rzeczą przyzwoitą, ażeby Rząd wydał urządzenie i zalecenie tak w dobrach koronnych, iako też obywatelskich; gdzie potemu iest sposobność i dogodność, rozdawać żydom na czynsz grunta i wszelkie do zaprowadzenia gospodarstwa i budowli czynić wsparcia, z warunkiem, że te grunta przez samych żydów a nie Chrześciian uprawiane bydź maią. Takowe urządzenie wcześnie ogłoszone, i oznaczony czas prekluzyyny maiące, da każdemu sposobność do upatrzenia i przygotowania dla siebie na przyszłość pobytu, i sposobu do życia, przekona troskliwych, iż rolnictwo nie straci na tem, ale zyszcze, i dowiedzie ludowi Izraelskiemu, że on nie iest pozbawiony rządowey opieki. Oprócz tego mogą po miastach i miasteczkach mianowicie kupcy i rzemieślnicy mieć swoie possessyie, to iednak zachowuiąc prawidło, iż ani żadne miasto i miasteczko, ani żadne dobra koronne i , szlacheckie nie mogą więcey mieć i osadzać mieszkańców Izraelitów iak dwunastą część w proporcyi mieszkańców Chrześciian w miastach lub dobrach osiadłych. Ten rachunek w ogłoszonem niedawno przez druk piśmie Jenerała Polskiego obięty w stosunku ludności Chrześciian w Królestwie Polskiem 2,793,000 i żydów 227,387 tak iest sprawiedliwy, że departacyia żadnego mieysca nie ma. Chyba, że który przez złą konduitę, lub niechęć zaięcia się uczciwym sposobem życia, i na same tylko spuszczaiąc się szalbierstwa i kradzieże, sprawiedliwe do tego władzy kraiowey dałby powody. Przeznaczenie na ten zamiar mieysca nie może żadnym bydź obiektem. Łaskawych niebios zrządzeniem panuiący Polsce Monarcha dawno iuż takowe mieysce w kraiach swoich przeznaczył, i niezawodnie tam odsyłać pozwoli. Tym zaś, co istotnie zechcą bydź obywatelami i dowiodą, że niemi bydź usiłuią, ufać można: że niezawodnie pierwszy Seym zaręczy też same prerogatywy, iakie i dla Chrześcijan podobney klassy prawami są zapewnione. Co się zaś tycze urodzenia, zgonu, ślubów, szkół dla dzieci, sądownictwa i innych obrządków, w iakich dotąd wyłączali się z pod praw krajowych, bardzo gruntownie Jenerał Polski w piśmie swoiem powiedział; i nic nadto sprawiedliwszego, iak żeby wszyscy mieszkańce tego kraiu równie, i dobrodzieystw praw używali i obowiązki obywatelskie pełniąc, tymże prawom we wszystkiem byli uległemi. G...