PAMIĘTNIK WARSZAWSKI. Rok 1816. CZERWIEC. OBRONA ŻYDOW. Z powodu powszechnego narzekania i iednozgodnego odgłosu wszystkich prawych ludzi o szkodliwości żydów w państwach chrześciiańśkich, a mianowicie w ich ziemi obiecaney to iest w Polszcze, napisał ieden z znakomitych i światłych urzędników na ich obronę uwagi, które publiczności z przyłączeniem moich przypisków pod sąd oddaię. K. S. Jeżeli narodowość i przesądy religiyne żydów stawaią na przeszkodzie z iedney strony, iż bezwarunkowo i ogólnie do używania praw obywatelskich i niektórych nawet zarobków przypuszczeni bydź nie powinni, z drugiey strony wyznać prawda każe, że także przesądy i chciwość połączały się nie raz z sobą na ciemiężenie i prześladowanie tego ludu; skąd wyniknąć musiała nieufność, niechęć i nienawiść wzaiemna żydów ku chrześcijanom. Ludzie, którym wolność używania praw z przyrodzenia im służących odięto, puścić się musieli na wszelkie nieprawości i niecnoty; uważaliśmy żydów właśnie iak ów proch, który każdemu chrześcijaninowi bezkarnie deptać wolno było; wskazani byli na tułackie, oszustowskie, prawdziwey praw opieki pozbawione życie, i oskarżamy żydów iakoby spostrzegane w nich przywary całkiem były skutkiem ich przesądów religiynych. (a) Podaymy rękę braterską świetleyszym z pomiędzy ludu Mojżeszowego wyznania (b) ku wydźwignieniu go spólnemi siłami ze stanu poniżenia w iakim go w naszym kraiu po większey części widziemy, porozumiymy się z nimi w łagodności o śrzodkach obudzenia w narodzie żydowskim uczuć prawdziwego honoru, przez spólną ich dzieci z naszemi edukacyą, nie przypuszczając żadney różnicy między różnowiercami, kiedy są iednego kraiu dziećmi, (c) nadaymy wartość obywatelską i przypuśćmy do używania równych z nami swobód tych żydów, którzy na nie zasłużą, którzy się językiem, pismem, obyczaiami, ubiorem, edukowaniem dzieci, godziwym i prawym zarobkiem takowey emancypacyi godnemi okażą, i którym czuyna i dobrze urządzona Policya żadnego bezprawia, oszustostwa i niemoralnego sposobu życia lub utrzymywania się zarzucić nie będzie mogła. Nie uwalniaymy żydów za największą nawet opłatą od powinności wspólney wszystkim, służenia w woysku narodowem, przestrzegaymy owszem, aby w stosunku do ich ludności w szeregach woyska koniecznie się znaydowali, a niezadługo z tey klassy ludu odniesiemy dla kraiu korzyści, iakie dla niego zapewnia niezaprzeczona w żydach bystrość w poięciu, zdolność do kunsztów, rękodzieł, handlu i wszelkiego przemysłu. „Ludzie tem się w końcu stać muszą, czem ich sobie rząd mieć zamierza, dobremi i spokoynemi obywatelami, walecznemi woiownikami, pracowitemi i przemyślnemi mieszkańcami, ieżeli chce i umie do tego ludzi sposobić; lub też będą nikczemnym, podłym i niewolniczym motłochem, kiedy się rządowi tak podoba, powiedział Roussseau” Brak moralności w żydach naszych, skłonność do oszustostwa, wstręt do pracowitych zarobków, niszczenie i rozpaianie ludu wiejskiego, usprawiedliwiają nie tylko, lecz konieczną czynią ustawę policyyną zabraniającą im wolności trzymania arend i trunków w kraiu naszym; skoro do celów policyi kraiowey należy, aby zapobiegała uszkodzeniom własności rzeczowey, i wszelkie przeszkody tamuiące dobre mienie i cywilizacją ludu uprzątała. Wszakże prócz tego niebezpiecznego i szkodliwego dla ogółu kraiu zarobku, w każdym innym wolno im szukać sposobu żywienia się i dorabiania majątku. Jeśli teorya ekonomii polityczney przepisuie, że każdy członek społeczności ma prawo do dobrego mienia, i wskazuie źrzódła z którego to wypływa i środki iakiemi do niego ludzi prowadzić należy, sztuka rządzenia choć się ogląda zawsze na zasady teoretyczne i one szanuie, zważać zawsze musi czyli one zastosować się całkiem daią do charakteru ludu, położenia i potrzeb obecnych kraiu. d ) Przypiski Tak iest w istocie, wszystkie przywary i występki w żydach postrzegane, są skutkiem ich religii czyli raczey Talmudu i iego wykładaczów, bo to u naszych żydów iedno znaczy. Skoro żydowi, stosownie do zasad religiynych czyli raczey przesądów od dzieciństwa wpaianych, nakazano iest uważać każdego chrześciianina czyli w ogóle każdego nieżyda, iako poganina i istotę podleyszą od siebie, na którey dopuścić się oszukaństwa i wszelkiej zbrodni iest rzeczą chwalebną i przed Bogiem zasługę iednającą, iuż tedy wynika stąd, że żydzi iako prawowierni żydzi talmudziści, w każdem towarzystwie nieżydowskiem szkodliwemi, i kraiowi i iego mieszkańcom, bydź muszą. Dowód na to składaią dzieie wszystkich narodów Europeyskich od Hiszpanii począwszy i porządkiem ich aż do Turcyi z kolei przebiegaiąc. Jeżeli w niektórych kraiach przyięła się na nich cokolwiek cywilizacya, iak n. p. w Niemczech, iest to iedynie skutkiem odstąpienia od zasad talmudycznych. Wiadomo iż w różnych kraiach te tylko śrzodki przy reformie żydów okazały się nieco skutecznemi, które w fundamencie wstrzęsły zabobonną posadę, na którey się towarzystwo żydowskie iako status in statu w kraiach chrześcijańskich utrzymuie, iak n. p. w Prusiech zakaz sprowadzania Rabinów z Polski, zabronienie użycia pisma żydowskiego i t. p. Którego żyda autor nazywa światleyszym, tego żyd prawowierny mianuie libertynem, odszczepieńcem. Stąd wynika, iż ów żyd światleyszy zaufania u swych współbraci nie znaydzie i do widoków rządu mało się przyłoży. Lecz właśnie tego żydzi uznawać nie chcą że są współbraćmi krajowców, którzy ich na swe łono przyięli, ale poczytuią się za istoty szlachetnieysze, nad ludzi wszystkich innych wyznań lepsze, i ich Bogu iako iedynie miłe. Ośmielam się do tylu, światłych mężów uwag o reformie żydów, a w szczególności do rozprawy Radcy Stanu Stan. Staszica, w Nrze. 15. Pamiętnika umieszczoney, podadź i z swey strony niektóre, iako to: Każdy żyd powinien przybrać nazwisko familiyne i tego zawsze używać podług zwyczaju kraiowego. Urzędnicy stanu cywilnego (choćby i zniesieni zostali dla wyznań chrześciiańskich, czego się przecież nie spodziewamy) dla żydów zachować z ścisłem dopilnowaniem wykonania przepisów. Żaden żyd nie może wstępować w związki małżeńskie ani zarobku przedsiębrać na swą osobę, dopóki nie dowiedzie, iż umie dobrze czytać i nie źle pisać po polsku. Ponieważ wszyscy żydzi prawie bez wyjątku, umieją po żydowsku czytać, możnaby słusznie wymagać, aby każdy żyd doszedłszy naydaley do 15. roku życia, iuż umiał czytać i pisać po polsku. Księgi kupieckie w rok od ogłoszenia prawa maią bydź utrzymywane w języku polskim albo w niemieckim. Do umów prywatnych może bydź używany ieszcze przez lat 3 język żydowski, lecz od chwili ogłoszenia prawa powinien bydź kładziony obok przekład polski. Po trzech latach wszelka umowa lub układ pisane bydź powinny w ięzyku polskim, inaczey uznane będą za nieważne i strony pociągnione do odpowiedzialności. Po pięciu latach nie wolno używać pisma żydowskiego nawet w listach prywatnych; przestępcy uważani będą za spiskowych i pociągani do odpowiedzialności. W rok po ogłoszeniu prawa żaden żyd nie może bydź Rabinem, szkolnikiem i t. d. ieżeli nie umie dobrze czytać i pisać po polsku. Żadne księgi hebrayskie ani żydowskie w kraiu drukowane bydź nie mogą, ieżeli nie ma obok tłómaczenia polskiego, które się razem z textem drukować powinno. Z zagranicy żadnych a żadnych ksiąg hebrayskich ani żydowskich sprowadzać nie wolno. (Można by tu uczynić wyiątek z księgami starego testamentu bez wszelkiego wykładu i kommentarzów; lecz dla uniknienia podstępów, lepiey wyiątku żadnego nie robić.)