Dwa Oświecenia. Polacy, Żydzi i ich drogi do nowoczesności

JEDYNY SPOSÓB NA ŻYDÓW Jedyny sposób NA ŻYDÓW w POLSCE przez S. UMIARKOWANIE. w WARSZAWIE 1820. ROKU. w Miesiącu Lutym Zważywszy przyczyny wszelkie skutków wielorakich, przez wiele wieków aż dotąd, w Rządach różnych społeczeństw Ludzkich doświadczonych; iż, im więcey gdzie w iakim Kraiu, część iaka znaczna społeczeństwa Ludzkiego, rożni się, zbytecznie obyczaiami swoiemi, a szczególniey Religiynemi, od innych części społeczeństwa ogólnego w temże kraiu, i tam, im bardziej takowa część zbyt różniąca się, ma osady swe i pomieszkania, w pomieszaniu z osadami razem częściów innych; tem więcey tam część ta zbyt różniąca się, walczyć musi zawsze szkodliwie z częściami innemi. Przeto, chcąc uniknąć na zawsze w kraiu tym niespokoyności takowych, a mianowicie w Polsce, z przyczyny żydów, iako zbyt różniących się tam, od innych klas ludzi — i w pomieszaniu razem z niemi osady swe i pomieszkania tam maiących, a z tąd i szkodliwych tymże klassom szczególniey zaś włościanom dlatego więc podaie się tu stosowny sposób na tychże żydów, iak następuie: I. Aby oznaczoną była kraina osobna w kraiu Polskiem, na osady do zamieszkań, dla całey społeczności żydów Polskich. — II. Aby tam, mieli sobie nadane od Naywyższey Władzy Narodu Polskiego, Prawa Zasadne i Ustawy Organiczne, stosowne do okoliczności czasowych i potrzeb mieyscowych, oraz do ich ducha teraznieyszego i przyszłego, ile to bydź może. — III. Aby do przyjęcia przez nich tak Krainy iako i Praw, nienaruszone mieli Święte Prawo Natury powszechney, to iest: Wolną Wolą Wolny Obiór. IV. Aby, kto z nich przyimie Krainę tę i Prawa, ten udać się tam powinien naydaley w Rok i puł, po ogłoszeniu w tey mierze Wyroku. A kto niezechce przyiąć, ten aby do puł Roku, ustąpił z Kraiu Polskieo na zawsze. — V. Gdy zaś kto z żydów, da się poznać Rządowi Polskiemu, iż naymniey iuż zostaię w przesądach swych iakowych, a zatem i nie różni się iuż zbyt obyczaiami swoiemi od innych klas ludzi; takowemu wolno będzie pozostać, gdzie zechce w Polsce. — Jeżeliby zaś z czasem, znalazł się taki i w krainie nadaney; wolno temuż będzie powrócić z tamtąd i osiąść gdzieby mu się podobało w Polsce. — VI. W skutek Artykułu poprzedniego V. chcący kto z żydów, dać się poznać Rządowi, uskuteczni to przez rozsprawę swoią wydaną publicznie Drukiem w ięzyku Polskim i Hebrayskim, wykazuiącą dowodnie, co uważa bydź przesądem żydów, w działaniach ich Duchownych, a co przyzwoitem. Oraz co uważa bydź złym w czynach ich rzeczywistych znamienitszych, a co dobrem. — Większość zdań Publiczności w tey mierze, wydanych drukiem w ięzyku Polskiem, przez Gazetę lub osobno w przeciągu Roku iednego, za tą rozprawą, lub przeciw niey; będzie wyrokiem, za — lub przeciw — przyięcia Autora iey żyda do Polski, gdzieby mu się w niey podobało znaydować.