Dwa Oświecenia. Polacy, Żydzi i ich drogi do nowoczesności

h1815.02 Saphirstein Hermann: Mowa w dniu uroczystego obchodu w Lublinie, z okazji ogłoszenia bytu Królestwa, i Najjaśniejszego Aleksandra Pierwszego, Imperatora Wszech Rosji, Królem Polskim; przed wykonaniem solennej przysięgi na wierność w Bóżnicy Synagogi Lubelskiej przez Star. Hełłmana Saphiersteina, Pisarza Kachalnego tejże Synagogi, i Tranzlatora Trybunału tegoż Departamentu, publicznie w obecności JWW. i W. Członków Rządowych miana, a razem przez tegoż mówiącego napisana. Dnia 23go Lipca 1815 roku. W Lublinie [1815] Pismem Jana Karola Pruskiego. [2] Przedmowa. Z okazji uroczystości obchodu wskrzeszenia Królestwa Polskiego, oraz objęcia przez Nayiaśnieyszego ALEXANDRA Korony i panowania nad Narodem Polskim – Gdy powszechna radość przez Echo się rozchodzi; a dzień złożenia temu Przysięgi na wierność, poddaństwo i posłuszeństwo, Lud w kupę zgromadził; nie ma przeto mówca nic pwięcey w swoim zamiarze, iak tylo Lud Izraelski do wykonania temu Nayiaśnieyszemu PANU! Przysięgi usposobić i napomnieć o obwiązkach iakie z tey przysięgi wypływaiąc panuiącemu MONARSZE się należą. – [4] Wysokie i Szanowne tu Zgormadzone Stany! Niemniey zgromadzeni Współ-Bracia moi Ludu Izraelskiego! Przy świetnym Obchodzie dzisieyszym, czytam na Twarzach i wypogodzonych Czołach wszystkich Zgromadzonych nadzwyczayną radość; - Nie pytam ia się bynaymniey o przyczynę tak nagłey zmiany, chociaż ta, d o miłego Powiewu Zefirowego po gwałtowney i pustoszącey burzy następuiącego iest podobna, albowiem wiadoma mi iest pobudka tey radości w sercach wszystkich, którey wesołość Twarz, zewnętrznym iest tłumaczem – oto: Nunc ergo proesto est rex vester, quem elegistis et petiistis Wszakże Królowie dani są od B O G A - Jeżeli to nie tym sposobem i nie tak widocznie się dzieje, iak w starym Testamencie, wszelako nic się nie dzieje bez woli B O G A ; i ta też znamienita, a dla zacnego Narodu Polskiego naypomyślnieysza sprawa, nie czyim iest Dziełem? iak Naywyższego P A N A, który, Naypotężnieyszego w świecie Monarchę ALEXANDRA Pierwszego Samowładzcę Wszech Rossyi, za pomocą Wszechmocności swoiey, do przyięcia panowania nad zacnym Nardoem Polskim natchnoł i skłonił. – Ta iest tedy istotna przyczyna powszechney radości! że niezwycięzony ALEXANDER, Mocarz całego Świata, pomimo tylu zdobiącychwprawdzie, lecz Głowę JEGO Monarchiczną obciążaiących Koron i Mitr, z wielu przykrościami i bezennemi pracami połączonych, przybrałnadto, z powszechnie upragnionym życzeniem i dla szczęścia Narodu Polskiego, od różnych burz i fal politycznych, z trwałą dotąd niepewnościa, pomyślnego Losu miotanego, Berło Polskie. – [5] Dosyć tu iuż świetnieie szczęście Narodu! i na samym wstępie uymuiącey przychylności nowego PANA, kiedy wraca Narodowi Polskiemu polityczną Exystencyą Królestwa Polskiego, a dla zapewnienia trwałości życzonego szczęścia, przyimuie to Królestwo Polskie pod osłonę i Protekcyę Skrzydeł dwó-głowego i potężnego Orła Imperii Rossyiskiego, a wskrzeszonemi Królestwu nadaie osobną Konstytucyę. – Maią wszelkie Stany Narodu Polskiego słuszną przyczynę cieszenia się z powróconego, tak dawno pożądanego politycznego bytu Królestwa Polskiego, a więcey ieszcze z danego od BOGA temu Królestwu Mądrego, Wspaniałomyślnego i Niezwyciężonego Monarchy, a Króa swoiego; - lecz dla czegożby się nie miał pospołu cieszyć z tey zmiany polityczney i Lud Izraelski? za dozwoleniem i protekcyą Panów Polskich, na ziemi Polskiey od niemało wieków zamieszkały, któremu iuż ogólną Konstytucyą, mieszkanie w Polszcze, używanie dotychczesnych praw i wolność wykonywania Obrządków Religiynych, przez nowego Monarchę są dozwolone. Num quid non Pater unus omnium nostrum? Num quid non Deus unsu creavit nos? - a nadtobłyszczy nam Mieszkańcom Polskim Ludu Izraelskiego, za Panowania tego Mądrego i Wielkomyślnego Monarchy Nadzieia polepszenia losu naszego, za tylokrotnemi w krótkim czasie zmianami Rządów, i nakładaniem przez każdy z osobna nowego rodzaiu Podatków, podupadłego. – Przystąpmyż teraz ochoczo do wykonywania Nayiaśnieyszemu ALEXANDROWI Pierwszemu Cesarzowi Wszech Rossyi, Kólowi Polskiemu, w obliczy B O G A uroczystey Przysięgi Wierności, Poddaństwa i Posłuszeństwa! – Wykonaymy ią nayszczerzey, z stałym przedsięwzięciem ścisego dopełnienia tych względem Panuiącego nam Monarchy obowiązków, iakie na nas Przysięga wkłada, a w czym nam B Ó G , którego na Świadka wzywać będziemy, dopomoże. – [6] Sitimueritis Dominium, et servieritis ei, et audieritis vocem ejus, et non exasperavitis os Domini eritis et vos, et rex qui imperat vobis, sequentes Dominium Deum Vestrum. –  Nareszcie: Dowiedźmy tutay przez uroczyste wykonanie tey solenney Przysięgi, należyte Poważanie Wysokiey Godności ALEXANDRA Igo teraz Króla Polskiego, a za JEGO tyle z niezmiernemi trudami odniesionych Laurów zwycięskich, któremi On nie dla Swoiey Osobistey Chluby, lecz dla szczęścia wielu Narodów, za pomocą prawie BOSKĄ został uwieńczony, nieśmy MU! z inney strony ukontentowanie, przysięgaiąc TEMU Niezwycięzonemu Monarsze a Królowi Naszemu wierność i poddaństwo bez żadnego przymusu, a zchlubą naszą, i podług tych słów Psalmisty: - Rex veroloetabitur in Deo, gloriabitur omnis qui jurat per eum. Ufny iestem, że zgromadzeniu tutay Współbracia moi, równym ze mną uniesieni radosnym uczuciem, i z powrotu bytu Królestwa Polskiego, a więcey ieszcze z przybraney przez Nayiaśnieyszego ALEXANDRA Korony Polskiey, przystapią do uczestnictwa w świetnym dniu dzisieyszym z innemi Stanami Królestwa Polskiego ukontentowania, radoścnie wykrzykuiąc: Niech Żyie ALEXANDER Cesarz Wszech Rossyi, Król Polski! – Zgromadzonych zaś Wysokich Stanów, wykonaniu tey przysięgi wiernosci przytomnych, za świadków powszechney z tąd radości Ludu Izraelickiego, Imieniem Synagogi Lubelskiey zapraszam. – [6] WIERSZE Przez tegoż samego H. Saphiersteina Tranzlatora w powyższym uroczystym dniu, w porze Illuminacyi przez Kahał Lubelski publicznie wyprawioney, pod transparantami wypisane. POD PORTRETEM In hilaritate vultus regis, vita; et clementia ejus, quasi imber serotinus. prov. salam. cap. XVI v. 15. Wesołość Twarzy ALEXANDRA Wielkiego Mocarza Co widocznie szczęście Polskiemu Królestwu gotuie. Radość w sercach Narodu sprawia, a smutek umarza, I na lud Wyznania Moyżeszowego Łaskawość rokuie. POD ORŁEM Sicut aquila provocans ad volandum pullos suos, et super eos volitans, expandit alas suas – deut. cap. XXXII. v. 11. Jak Orzeł skrzydłami osłania pisklęta, Gdy ie w prawia do Wysokiego latania, Tak ten zdeymuie Polsce obłąkania pęta. Daie Królestwu dowód swego przywiązania. A gdzie Wspaniałości dowodów tak wiela, Nie przepomniy także ludu Izraela. Przy iednym Geniuszu nad Portretem Niech Żyie ALEXANDER! Przy drugim – Niech Żyie Królestwo Polskie.